Ο άνθρωπος από τη στιγμή που έρχεται στη ζωή δημιουργεί σχέσεις εμπιστοσύνης, αγάπης, δεσμού με το πρόσωπο φροντίδας με αποτέλεσμα να δημιουργείται ο δεσμός προσκόλλησης από νωρίς από τη βρεφική ηλικία ο οποίος είναι καθοριστικός για τις μετέπειτα μελλοντικές του σχέσεις.
Η επιλογή συντρόφου λοιπόν διαφοροποιείται ανάλογα το φύλο και εξαρτάται από τη σύναψη δεσμού με το πρόσωπο φροντίδας, επίσης καθοριστικό ρόλο παίζει εάν ο δεσμός θα είναι βραχυχρόνιος ή μακροπρόθεσμος καθώς και τα κριτήρια επιλογής των δύο φύλων για τη σύναψη δεσμού.
Στις μέρες μας αποτελεί καθοριστικής σημασίας η αποδοχή της οικογένειας και η ερμηνεία, που δίνει ο άνθρωπος στη σημερινή εποχή για τον σκοπό της και τις σημαντικές απολαβές που έχει ο άνθρωπος όταν είναι μέλος σε μια οικογένεια. Από παλαιότερες εποχές η οικογένεια ήταν ένα μέσο όπου ικανοποιούσε τις ανάγκες των μελών της και διαιώνιζε το είδος του ανθρώπου για απόκτηση νέων μελών (Jungmeen & Cicchetti, 2004).
Σημαντικής σημασίας για την ανάπτυξη σχέσεων και εν συνεχεία οικογένειας είναι ο δεσμός προσκόλλησης που αναπτύσσει το άτομο με το πρόσωπο φροντίδας. Αν ο δεσμός είναι ασφαλής το βρέφος αναπτύσσει συναισθήματα εμπιστοσύνης και ασφάλειας και αυτό φαίνεται και στις σχέσεις του που αναπτύσσει ως ενήλικας.
Αν ο δεσμός είναι ανασφαλής το βρέφος αναπτύσσει συναισθήματα όπως ανασφάλεια και αίσθημα μη αποδοχής.
Ο ορισμός της προσκόλλησης σχετίζεται με τη σχέση που αναπτύσσει το βρέφος στα πρώτα χρόνια της ζωής του με το πρόσωπο φροντίδας και βάση αυτού το βρέφος αποκτά όλα τα εφόδια για να εξερευνήσει αργότερα τον κόσμο, να αναπτύξει μελλοντικούς δεσμούς και να καλύψει τις ανάγκες του.(Bowlby,1979).
Όσον αφορά τις ερωτικές σχέσεις και την έννοια της συντροφικότητας το άτομο επιλέγει να συνάψει σχέσεις είτε μακροχρόνιες είτε βραχυχρόνιες με αποτέλεσμα να καλύπτονται αισθήματα αγάπης, χαράς, οικειότητας και εγγύτητας. Βασική προϋπόθεση για τη σύναψη συντροφικών σχέσεων παίζει ο δεσμός στην παιδική ηλικία με το πρόσωπο φροντίδας καθώς και η αναβίωση του οικογενειακού πλαισίου στο οποίο μεγάλωσε (Archer, 1996).
Σύμφωνα με τον Freud (1940), όταν ένα βρέφος αποχωρίζεται τη μητέρα του δημιουργούνται συναισθήματα άγχους και ανεπάρκειας, ωστόσο με την επιστροφή της τα αισθήματα αυτά μετριάζονται και προκαλείται έντονος δεσμός προσκόλλησης. Σύμφωνα με την ψυχανάλυση τα άτομα που αποκτούν νεύρωση ή άλλες διαταραχές σχετιζόμενες με το συναίσθημα, είναι πιθανό να έχει προκληθεί από ανασφαλή δεσμό και έλλειψη φροντίδας από τη μητέρα-τροφό.
Η ψυχανάλυση περιγράφει τον τρόπο που δημιουργούνται παθολογικές καταστάσεις στην προσωπικότητα του ατόμου εξαιτίας μη ασφαλούς δεσμού και έλλειψης φροντίδας από τη μητέρα. Για την ψυχανάλυση όλες οι παθολογικές καταστάσεις ξεκινούν από την απουσία της μητέρας από τους πρώτους έξι μήνες μέχρι και τα έξι έτη της ζωής του βρέφους. Συνεπώς ο αποχωρισμός της μητέρας από το βρέφος είναι καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη δυσμενών τραυματικών συνθηκών στην προσωπικότητα του ατόμου.
Δείτε επίσης: Μελαγχόλησες που ήρθε το Φθινόπωρο? Παρ’ το αλλιώς και δες τις νέες ευκαιρίες
Εκτός από τον Freud υπήρχαν και άλλοι μετέπειτα νεοφρουδιστές που μίλησαν για τη σημασία του δεσμού προσκόλλησης και του τραύματος στην προσωπικότητα του ατόμου, όπως οι Melanie Klein (1946) και Donald Winnicott (1953). Οι θεωρίες αυτών των δύο έχουν κάποια κοινά και κάποιες διαφορές.
Η πιο σημαντική διαφορά είναι κατά πόσο ένα παιδί είναι ευάλωτο ανάλογα την ηλικία που βρίσκεται. Σύμφωνα με τη Melanie Klein, όλα τα στάδια της ανάπτυξης του παιδιού είναι σημαντικά και καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη ασφαλούς δεσμού τους βρέφους τους πρώτους έξι μήνες. Ενώ σύμφωνα με τη θεωρία του Donald Winnicott, τους πρώτους δεκαοχτώ μήνες.
Η θεωρία της προσκόλλησης είναι καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη ενός ενήλικα με υγιές σχέσεις. Η μητέρα καθώς και ο πατέρας οι οποίοι είναι συνεργατικοί και υποστηρικτικοί με το βρέφος προδιαθέτουν τις συνθήκες για ένα υγιή περιβάλλον που σχετίζεται με την ανάπτυξη του βρέφους. Ο Bowlby (1979), υποστηρίζει πως ο δεσμός προσκόλλησης αφορά την προσωπική και κοινωνική εξέλιξη του ατόμου που σχετίζεται με τις διαπροσωπικές σχέσεις που θα αναπτύξει στην ενήλικη ζωή (Jungmeen & Cicchetti, 2004).
Ο άνθρωπος από την ημέρα της γέννησης του έχει ανάγκη να καλυφθούν οι ανάγκες του και να νιώσει ασφάλεια. Τα βρέφη λοιπόν με βάση τη συμπεριφορά τους επιδιώκουν να τους παρέχεται φροντίδα και προστασία (Gullestand, 2001).
Η θεωρία λοιπόν της προσκόλλησης κάνει αναφορά για τη συναισθηματική σχέση που αναπτύσσει το βρέφος με το πρόσωπο φροντίδας. Ο δεσμός προσκόλλησης είναι σημαντικής σημασίας αφού παίζει ρόλο για τις μετέπειτα διαπροσωπικές σχέσεις του βρέφους, μέσα από αυτό καθορίζεται αν το βρέφος μελλοντικά θα νιώθει άξιο αγάπης ή όχι.
Η προσωπικότητα του ατόμου έχει τις ρίζες του στη θεωρία δεσμού και στη σχέση του βρέφους με τη μητέρα του και διαμορφώνεται στην παιδική ηλικία. Το βρέφος έχει μια έμφυτη ανάγκη για δεσμό που θα του παραχθεί ασφάλεια. Αυτή η τάση για προσκόλληση φαίνεται ότι παρατηρείται και σε άλλα είδη όπως τα θηλαστικά για ασφαλή δεσμό και ανάγκη προστασίας (Bowlby, 1969).
Σημαντικό ρόλο, επίσης για τη διαμόρφωση μελλοντικών διαπροσωπικών σχέσεων, παίζει το οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο καθώς και στοιχεία ιδιοσυγκρασιακά (George & Solomon, 1999).
Σύμφωνα με την συνθήκη του ξένου η Ainsworth (1974), παρατήρησε πως η σύνδεση του βρέφους με τη μητέρα παίζει καθοριστικό ρόλο για την ανάπτυξη μελλοντικών διαπροσωπικών σχέσεων του βρέφους στην ενήλικη ζωή. Ανέπτυξε λοιπόν τους εξής τύπους δεσμού:
Ασφαλής προσκόλληση: οι γονείς καλύπτουν άμεσα όλες τις ανάγκες του βρέφους, το ίδιο το βρέφος έχει την ανάγκη να βρίσκεται συνεχώς με το πρόσωπο φροντίδας και σε περίπτωση αποχωρισμού νιώθουν το άγχος.
Το πρόσωπο φροντίδας καλύπτει άμεσα όλες τις ανάγκες του βρέφους παρέχοντάς του ασφάλεια και εμπιστοσύνη.
Η μητέρα δηλαδή είναι έτοιμη ανά πάσα στιγμή να καλύψει και τις συναισθηματικές και τις βιολογικές ανάγκες του βρέφους δομώντας ένα υγιές περιβάλλον. Έτσι το βρέφος νιώθει την ασφάλεια και την ανάγκη να εξερευνήσει το περιβάλλον του.
Με αυτό τον τρόπο το βρέφος νιώθει σιγουριά και εμπιστοσύνη για τις δικές του πρωτοβουλίες και οι υπόλοιποι είναι εξίσου σημαντικοί και άξιοι εμπιστοσύνης. Ένα παιδί λοιπόν με ασφαλή προσκόλληση εμφανίζει στοιχεία ανεξαρτησίας, σταθερότητας και πρωτοβουλιών.
Αγχώδη/αποφευκτική προσκόλληση: οι γονείς δεν καλύπτουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες του βρέφους και εφαρμόζουν τακτικές τιμωρίας, τα ίδια τα παιδία νιώθουν άγχος επειδή νιώθουν τη μοναξιά, και όταν συνδέονται με τη πρόσωπο φροντίδας παρουσιάζουν αποφευκτική συμπεριφορά.
Σε αυτή την περίπτωση η μητέρα δεν δείχνει ανταπόκριση στις ανάγκες του βρέφους και γίνεται επικριτική απέναντι στο ίδιο και το επιπλήττει τιμωρώντας το. Με αυτό τον τρόπο το βρέφος από τη μητέρα βιώνει συναισθήματα φόβου και απώλειας με αποτέλεσμα στο μέλλον να αγχώνεται για πιθανή απόρριψη.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα στο μέλλον να έχει άλλη συμπεριφορά να προσπαθεί δηλαδή να είναι αγαπητό σε όλους για να μην νιώσει την απόρριψη. Έτσι αποφεύγει τις πολύ στενές επαφές και δεσμούς εξαιτίας του φόβου της απώλειας και ενδεχόμενης απόρριψης.
Αγχώδη/αμφιθυμική προσκόλληση: η συμπεριφορά των γονιών είναι ασταθή και απρόβλεπτη απέναντι στις ανάγκες του βρέφους, και το ίδιο το βρέφος παρουσιάζει αποδιοργανωμένη συμπεριφορά. Η μητέρα δηλαδή ανταποκρίνεται με απρόβλεπτο τρόπο στις ανάγκες του βρέφους, με αποτέλεσμα το βρέφος να νιώθει φόβο και εγκατάλειψη γιατί δε μπορεί να προβλέψει το πώς θα ανταποκριθεί η μητέρα του στο ίδιο.
Άτομα με αυτού του είδους την προσκόλληση εμφανίζουν μειωμένο έλεγχο στην παρορμητικότητα, αρνητικά συναισθήματα, επιθετικότητα και χαμηλή αυτονομία. Αποδιοργανωμένος τύπος: σε αυτή την κατηγορία τα βρέφη δέχονται κακή δροντίδα από τη μητέρα τους, σε αυτή την περίπτωση οι φροντιστές μπορεί να ανήκουν σε διάφορες κατηγορίες, όπως να είναι χρήστες ουσιών ή να έχουν ψυχιατρικά προβλήματα.
Έτσι το βρέφος βρίσκεται συνεχώς σε μια κατάσταση ετοιμότητας για το πότε θα δεχτεί κακοποιητική συμπεριφορά νιώθοντας φόβο και άγχος. Τα παιδιά αυτά προσπαθούν να βρουν την απαιτούμενα φροντίδα σε τρίτα πρόσωπα με αποτέλεσμα μεγαλώνοντας να νιώθουν συναισθήματα ματαιότητας και ανεπάρκειας και ο κόσμος να θεωρείται επικίνδυνος ( Ainsworth, Bell & Stayton, 1974).
Η Bartholomew (1990), ανέφερε για τέσσερις κατηγορίες που σχετίζονται με τον δεσμό των ατόμων στην ενήλικη ζωή. Ασφαλής δεσμός ενηλίκων σχετίζεται με την εμπιστοσύνη, αποδοχή και εγγύτητα σε στενές διαπροσωπικές σχέσεις. Απορροφημένος δεσμός αφορά τους ενήλικες που επιθυμούν με αγωνία την αποδοχή από το πρόσωπο που έχει συνάψει δεσμό.
Φοβικός δεσμός αφορά την ανάγκη του ατόμου για αποδοχή από τους άλλους, αλλά εξαιτίας αρνητικών συναισθημάτων αποφεύγουν την εγγύτητα. Απορριπτικός δεσμός αφορά την αποφυγή των ατόμων για εγγύτητα και οικειότητα διατηρώντας αμυντική στάση απέναντι στους άλλους διατηρώντας την αίσθηση της αυτοαξίας (Bartholomew, 1990; Bartholomew & Horowitz, 1991).
Οι τύποι δεσμού παίζουν καθοριστική σημασία για την εξέλιξη της προσωπικότητας του ατόμου, αφού καθορίζουν το πώς αντιλαμβάνεται τον κόσμο, τους άλλους και τις διαπροσωπικές σχέσεις που αναπτύσσει καθώς και το πώς θα διαχειρίζεται μελλοντικές ψυχοπιεστικές καταστάσεις (Zeifman & Hazan, 2000).
Πόλυ Κεφαλά – Ψυχολόγος
Βsc Ψυχολογία, Βsc Επικοινωνία, Μsc Κλινική/ Κοινοτική Ψυχολογία
Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία
Δείτε επίσης: Μην κοινοποιείς τα σχέδια και τις αποφάσεις σου σε κανέναν.
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook , έλα στην ομάδα μας Woman_m και ακολούθησε μας στο Instagram γιατί το megeia σε πάει παντού!
